Bat “fledermaus”, Fr. Stübgen & Co

Fr. Stübgen & Co is een bekend merk stormlantaarns uit Duitsland, ze zijn vooral bekend door het logo van een vleermuis.

Het eerste begin van de historie van Bat gaat terug naar 1843, wanneer Friedrich August Stübgen een lampenfabriek opricht in Erfurt. Eerst was dit Lampenfabrik Stübgen en Kleemann, maar op den duur ging Kleemann uit het bedrijf en is de naam veranderd in Lampenfabrik Fr. Stübgen & Co. In 1877 overlijdt Friedrich August Stübgen. Zijn oudste zoon Gustav Stübgen nam de lantaarnfabriek over. In 1879 kwam ook de broer van Gustav Stübgen, Julius Stübgen in het bedrijf. In 1882 hebben ze het eerste patent aangevraagd.

In 1892 werd het overbekende handelsmerk, de vleermuis, geregistreerd. In de jaren die volgen groeide het bedrijf gestaag en in 1910 werkten er 400 mensen in de fabriek en exporteerde 70% van zijn lantaarns. In deze tijd is de term een “bat lamp” ook ontstaan. De naam is toen ook veranderd naar Lanternenfabrik Fr. Stübgen & Co. Naast het merk Bat werd ook het merken PAN, STUBS en BAT MINOR geregistreerd.

Uiteraard had de Eerste Wereldoorlog ook veel invloed op Stübgen, veel export kwam stil te liggen. De derde generatie stapte in 1918 in het bedrijf, de zoon van Julius Stübgen, Franz en de zoons van Gustav Stübgen Rudolf en Walther. Tussen 1918 en 1922 heeft Fr. Stübgen & Co. veel verschillende lantaarns geproduceerd maar ook tafellampen, wandlampen, enz. Deze handel ging toen niet goed en is dan ook weer gestopt en ze zijn zich gaan richten op de BAT stormlantaarn. In 1924 hadden ze 23 verschillende patenten geregistreerd.

In de jaren 30 zijn er joint-ventures met andere bedrijven, waardoor een deel van de productie zich tijdelijk verplaatste naar Danzig in Polen en Leningrad, USSR. Om de productie efficiënter te maken, produceerde Stübgen ook lantaarns voor het merk Dietz, dit kwam voor Dietz goed uit vanwege de koers van de dollar. De Dietz Little Wizard, Dietz Junior en de Dietz AJAX werden (ook) geproduceerd door Stübgen.

Het bedrijf HASAG (Hugo Schneider AG uit Leipzig) produceerde in de jaren 40 lantaarns, maar dit leverde niet genoeg op en zijn hier dan ook mee gestopt. In plaats hiervan kochten ze de lantaarns in bij Stübgen. Dit waren dezelfde als de BAT lantaarns, maar dan met een ander merk erop.

Tegen het einde van de jaren 40 waren de machines in de fabriek gedateerd en de productie werd hierdoor onverdienstelijk. Investeringen waren niet mogelijk vanwege de prijsstelling van de concurrenten.

Hierdoor verkocht Stübgen alle merknamen, behalve Bat, de patenten, het klantenbestand en een deel van de machines aan het bedrijf Hasag. Eerder had Hasag ook al het bedrijf Kaestner & Toebelmann overgenomen, die ook stormlantaarns produceerde. Stübgen ging nadien door met de productie van gereedschap voor land- en tuinbouw. Door de Tweede wereldoorlog was dit van korte duur en moest er voor het Duitse leger geproduceerd worden.

De fabriek werd na de oorlog ook ontmanteld en Stübgen werd in 1948 uitgeschreven uit het bedrijfsregister. HASAG had dan wel niet de merknaam Bat Fledermause, maar registreerde het Engelstalige handelsmerk BAT. Ze bouwden in 1937 een fabriek in Meuselwitz, Thuringia. Na de Tweede Wereldoorlog werd het handelsmerk BAT in de DDR en in Engeland gebruikt.

Er zijn stormlantaarns van Hasag, met de opdruk van Bat en stormlantaarns van Bat, met een opdruk van Hasag.

Na de oorlog werd de productie van HASAG verdergezet in de fabrieken van Feuerhand en werden de blauwdrukken van Feuerhand ook gebruikt voor nieuwe lantaarns. Hasag is na de Tweede Wereldoorlog verdwenen en in de tussentijd is de handelsnaam overgenomen door MEWA. De BAT stormlantaarns werden nadien door VEB Sturmlanternenwerk Beierfeld geproduceerd, dit was een onderdeel van Mewa opgericht in 1952.

In de jaren 80 werden de activiteiten van VEB Sturmlanternenwerk overgenomen door Foron, maar die heeft nog maar korte tijd stormlantaarns geproduceerd en heeft de productie korte tijd later stopgezet.

De informatie tot 1948 is afkomstig van The Loveland Lantern Collection, de historie op deze site is verzorgd door Achim Stübgen die vele bronnen heeft onderzocht om tot een complete historie te komen. Veel dank gaat dan ook uit naar de toestemming die Achim Stübgen heeft gegeven om deze informatie en de afbeeldingen op deze site te plaatsen.

Op de tekst en de afbeeldingen van Stübgen & Co zit een copyright, dit copyright is in handen van Achim Stübgen. Copyright © Achim Stübgen, Hannover 2015.

Contact Achim Stübgen (mail)