De Geschiedenis Van Stormlampen

Volgens het woordenboek is een stormlantaarn een draagbare olielamp die buiten in weer en wind kan hangen zonder dat deze uitgaat. De benamingen stormlamp en stormlantaarn worden door elkaar heen gebruikt.

Eigenschappen van een stormlamp zijn dat de vlam beschermd wordt door glas. Het glas wordt weer beschermd door een korf of rooster, de stormlamp heeft een handvat/hengsel en het oliereservoir lekt niet als de stormlamp schuin gehouden wordt.

Stormlampen werden oorspronkelijk veel gebruikt op en rond het spoor, op schepen, in werkplaatsen, in fabrieken, in de schuur, in de stallen en langs de weg. In sommige gebieden worden ze nog steeds veelvuldig gebruikt vanwege het gebrek aan elektriciteit.

Tegenwoordig worden ze vooral gebruikt in buitentoepassingen, zoals op de camping en als sfeerverlichting in en/of om de tuin of huis.

In het begin van de 19e eeuw werden lantaarns voornamelijk van hout gemaakt, met glazen, hoornen en/of metalen panelen. De eerste lantaarns hadden een kaars als lichtbron. Vanaf 1830 kwam walvisolie op grotere schaal beschikbaar en de opkomst van de lantaarns met een lont en een lonthouder kwamen op de markt.

De lichtopbrengst van lantaarns met een lonthouder was veel hoger dan die van de traditionele kaars. Vanaf 1830 werd ook sterker glas geproduceerd en lampen met een glazen globe, metalen boven- en onderkant werden gebruikelijk.

Vanaf 1850 werden de eerste lantaarns geproduceerd met beschermingsdraden om het glas heen. Hierdoor werden ze ook populairder voor buitengebruik. Vanaf 1850 kwam kerosine op grote schaal op de markt en was daarnaast ook nog eens betaalbaar, waardoor de lantaarns met olielonten steeds meer gebruikt werden.

Hierdoor nam de ontwikkeling van olielampen een vogelvlucht, met in 1860 de eerste hot-blast lantaarn en in 1880 de eerste cold-blast lantaarn. Beide type lantaarns worden nog (grotendeels) steeds volgens dit principe geproduceerd. In de periode tussen 1860 en 1910 is de stormlantaarn geperfectioneerd, zowel in werking, design als in productiemethode.

Stormlampen zijn tot het midden van de 20e eeuw nog intensief gebruikt langs de spoorwegen, op schepen en langs de weg, maar werden na verloop van tijd vervangen door verlichting op stroom en op accu. Daarna zijn ze vooral nog gebruikt in gebieden waar geen elektriciteit aanwezig was of voor outdoor toepassingen.

Deze historie is voornamelijk gebaseerd op de geschiedenis van de Amerikaanse stormlantaarns, hiervan is namelijk veel documentatie beschikbaar. In Europa en andere landen zal dit uiteraard anders zijn gegaan, maar in grote lijnen zal de historie zeker overeen komen.

Er zijn drie belangrijke types stormlampen, welke niet alleen in de vormgeving, maar ook in de werking verschillen. De drie types zijn:

• Dead-flame
• Hot-blast
• Cold-blast

Tot c.a. 1855 waren stormlantaarns vooral volgens het dead-flame principe, maar ook hierna is dit nog vaak gebruikt. Het design is er vooral op gebaseerd om zo min mogelijk wind van buitenaf bij de lont te laten komen. De luchtventilatiegaten op de bovenzijde waren voor de afvoer van de lucht. Deze zijn dusdanig ontworpen met platen erachter dat er geen directe wind bij de vlam kan komen. De ventilatiegaten aan de onderzijde en de vormgeving van de basis waren erop gericht om een gecontroleerde luchtstroom als aanvoer te krijgen.

Dit type lantaarn is ontworpen door John Irwin, die dit gepatenteerd heeft in 1868, nadat zijn vader had geklaagd dat de vlam zo snel uitging als je de lantaarn bewoog. Ze zijn geproduceerd vanaf 1880, grote vooruitgang hierbij is dat de opstijgende warme, gedeeltelijk verbrande lucht door de buizen aan de zijkant weer naar de onderzijde wordt gebracht, waardoor dit gemixt wordt met verse lucht en weer in de lantaarn wordt gebracht.

Omdat de gedeeltelijk verbrandde lucht koolstof vasthoudt, is de vlam ook geler dan bij een dead-flame lantaarn. Deze vlam is beter controleerbaar en heeft een hogere lichtopbrengst.

John Irwin bleef innoveren en in 1876 vond hij de Cold-Blast stormlantaarn uit.

Dit type lantaarn voerde alleen verse lucht naar de vlam bij de lont, alle hete verbrandde lucht werd uit de lantaarn verdreven. Het kanaliseren van alleen verse, zuurstofrijke lucht naar de vlam toe zorgt voor een helder wit licht. Door dit ontwerp werd de lichtopbrengst verdubbeld t.o.v. van een hot-blast lantaarn.