Navigatieverlichting

Met navigatieverlichting kun je niet alleen zien in welke richting een schip vaart, maar geven ze bijvoorbeeld ook aan of een schip een bepaalde functie heeft of dat een schip niet kan manoeuvreren. Heel belangrijk voor de veiligheid dus.

Verschillende soorten schepen resulteren in verschillende navigatielichten. Op deze manier kunnen ze naast andere essentiële regels worden afgestemd op hun scheepstype of functie.

Het land van herkomst kan vaak bepaald worden door de taal van het plaatje dat vaak op een scheepslamp te zien is. We hebben daarom ook enkele veel voorkomende buitenlandse benamingen opgenomen.

Deze scheepslampen zitten aan de zijkanten van een schip en zijn voorzien van gekleurd glas, deze lampen worden ook wel boordlichten genoemd. Rood bevindt zich aan bakboord (links) en groen aan stuurboord (rechts). De lichtboog van elk van deze lampen is 112,5 graden. Deze lichtboog zorgt ervoor dat het licht zichtbaar is vanaf de voorkant en de zijkant.

Er zijn verschillende theorieën waarom ze groen kozen voor stuurboord en rood voor bakboord. De meest logische verklaring is als volgt. Stuurboord was aan de kant van het roer, dus elke stuurman op zee wist dat de stuurman je waarschijnlijk zou zien als je het schip van deze kant naderde. Hierdoor is dit de "veilige" kant, dus groen. Aan bakboord had de stuurman minder zicht; vanaf deze kant naar een boot navigeren was dus veel gevaarlijker, vandaar de kleur rood.

Een meer romantische benadering is dat het hart links zit, wat de kleur van bakboord verklaart; rood.

De officiële begripsomschrijving van boordlichten:

Onder „boordlichten” wordt verstaan een groen licht aan stuurboordszijde en een rood licht aan bakboordszijde, die elk ononderbroken schijnen over een boog van de horizon van 112,5 graden en zo zijn aangebracht dat zij schijnen van recht vooruit tot 225 graden achterlijker dan dwars, elk aan hun zijde. Bij een schip met een lengte van minder dan 20 meter mogen de boordlichten worden gecombineerd in één lantaarn, gevoerd in het midscheepse vertikale vlak in langsrichting.

Land	Bakboord	Stuurboord
Engeland	Port	Starboard
Duitsland	Backbord	Steuerbord
Spanje	Babor	Estribor
Frankrijk	Bâbord	Tribord
Zweden	Babord	Styrbord
Noorwegen/Denemarken	Bagbord	Styrbord

Een Toplicht is navigatieverlichting met wit/helder licht met een lichtboog van 225 graden, zichtbaar vanaf beide zijkanten en voorkant. Een Toplicht wordt altijd hoger geplaatst dan de bakboord- en stuurboordlichten.

Omdat de helft van de lichtboog van een toplicht samenvalt met de lichtboog van zowel het bakboord- als het stuurboordlicht, kan de richting van het schip worden bepaald.

Grotere schepen hebben nog wel een tweede toplicht aan boord, die hoger en meer naar achter geplaatst is. Ook hebben grotere schepen nog wel eens een dubbel toplicht, met twee lenzen.

De officiële begripsomschrijving van toplicht:

Onder „toplicht” wordt verstaan een wit licht, geplaatst in het midscheepse vertikale vlak in langsrichting, dat ononderbroken schijnt over een boog van de horizon van 225 graden en zo is aangebracht dat het schijnt van recht vooruit tot 22,5 graden achterlijker dan dwars aan elke zijde van het schip.

Land	Benaming
Engeland	Masthead
Duitsland	Topplicht
Spanje	Tope de Proa
Frankrijk	Tête de mat
Zweden	Topp
Noorwegen/Denemarken	Topp

Een Heklicht zit aan de achterzijde van het schip en heeft een lichtboog van 135 graden. Dus wanneer je alleen een wit licht ziet dan weet je dat je tegen de achterzijde van het schip aan kijkt.

De officiële begripsomschrijving van heklicht:

Onder „heklicht” wordt verstaan een wit licht, geplaatst zo dicht mogelijk bij het hek als uitvoerbaar, dat ononderbroken schijnt over een boog van de horizon van 135 graden en zo is aangebracht dat het schijnt van recht achteruit over 67,5 graden naar elke zijde van het schip.

Land	Benaming
Engeland	Stern
Duitsland	Hecklicht
Spanje	Alcane
Frankrijk	Poupe
Zweden/Noorwegen	Akter
Denemarken	Agter

Een heklicht is er ook met geel glas, dit wordt een Sleeplicht genoemd. Deze was specifiek voor sleepboten.

De officiële begripsomschrijving van sleeplicht:

Onder „sleeplicht” wordt verstaan een geel licht met dezelfde kenmerken als het „heklicht”,

Schepen die in het donker voor anker liggen, moeten een 360 graden rondom licht voeren, het zogenaamde ankerlicht. Een ankerlicht hangt heel vaak tussen touwen, wat de beugels en/of handvatten aan de zijkanten, onder en boven verklaart. Deze wordt dan ook vaak ook omhoog gehezen.

Op grotere schepen wordt ook nog wel eens een dubbel ankerlicht gebruikt, met twee lenzen. Een ankerlicht wordt in de regelgeving een rondom zichtbaar licht genoemd.

De officiële begripsomschrijving van rondom zichtbaar licht:

Onder „rondom zichtbaar licht” wordt verstaan een licht dat ononderbroken schijnt over een boog van de horizon van 360 graden.

Land	Benaming
Engeland	Anchor
Duitsland	Rundumlicht
Spanje	Todo Horizonte
Frankrijk	Tout Horizon
Zweden	Ankarljus
Noorwegen	Ankare
Denemarken	Anker

Schepen die niet (meer) in staat zijn om te manoeuvreren door pech of andere omstandigheden moesten één of meerdere rood rondom schijnend lichten tonen. Deze lampen zijn vaak gemerkt met NMV/N.M.V. wat staat voor "Niet Manoeuvreerbaar Vaartuig".

Heel vaak zie je bij de oudere scheepslampen dat het een wit rond schijnend licht is, met een rood inzetstuk van glas of kunststof, waardoor de lamp zowel als ankerlicht als NMV licht gebruikt kan worden.

Land	Benaming
Engeland	Not Under Command (NUC/N.U.C.)

Deze lantaarns werden vooral gebruikt voor kleinere schepen als ankerlicht en/of als cabineverlichting.

Deze lantaarns zijn voorzien van een oliereservoir en bescherming rond het glas. De decoratieve lantaarns zie je ook nog wel eens met gecraqueleerd of golvend glas.

Ook zie je deze lantaarns nog wel eens met rood glas, waardoor hij fungeert als N.M.V.-lantaarn.

Een blauw glazen ankerlicht met blauw glas of met blauw inzetstuk kom je zelden tegen. Er wordt algemeen beweerd dat ze in oorlogstijd werden gebruikt. Dit is echter niet waar.

Ze wezen erop dat een schip gevaarlijke goederen vervoerde. Andere schepen mochten dus niet in de buurt van het schip varen of aanmeren. Eén lamp vermeldde een minimale afstand van 10 meter, twee lampen 50 meter en voor drie lampen 100 meter.

Deze ankerlichten met blauw glas werden alleen gebruikt voor schepen op de binnenvaart.

Er bestaan ook scheepslampen met groen glas, die niet bedoeld waren als boordverlichting. In tijden van oorlog werd de navigatieverlichting meestal uitgezet om een aanval vanuit het water of vanuit de lucht te voorkomen. Maar er zijn ook scheepslampen met groen licht, zoals hieronder zichtbaar is. Groen licht draagt namelijk veel minder ver dan wit licht.

Onderstaande is een heklicht met groen licht. Op het glas is het teken te zien die de Duitsers gebruikten tussen 1935 en 1945 gebruikten.

Een oplooplicht is gelijk aan een toplicht. Een oplooplicht werd ook wel boeglantaarn of oplooplantaarn genoemd. Deze moest men op sommige wateren, op het voorschip tonen, wanneer men een ander vaartuig opliep.

Een stuurlicht werd gebruikt op de binnenvaart bij donker en mistig weer. De lamp was zichtbaar op het voordek, zodat de schipper vanuit de stuurhut wist waar de boeg was.

Op deze manier hoefde hij geen gevaarlijke gissingen te maken terwijl hij door bochten navigeerde, maar kon hij inschatten wat zijn boot aan het doen was.

Deze lampen werden ook gebruikt bij het slepen van boten, het stuurlicht werd dan geplaatst op het dek van het gesleepte schip.

Een scheepslamp waar je niet vaak een oud exemplaar van tegenkomt, een tweekleur, een scheepslamp met gecombineerd rood en groen glas. Dit is een gecombineerd bakboord stuurboord licht.

(foto; Koperen Tweekleur)

Een driekleur is een navigatielamp die lijkt op een toplicht maar aan beide zijden van het glas rood en groen glas bevat, waardoor drie kleuren zichtbaar zijn.

Je zou het kunnen identificeren als een gecombineerd toplicht-, bakboord- en stuurboordnavigatielicht; de sectoren wijken echter af van de reguliere scheepslampen.

Tot op heden heb ik nog geen verklaring vinden voor wanneer, waarom en door wie de driekleur werd gebruikt. Volgens de huidige regels is dit niet meer toegestaan. Mogelijk zijn ze gebruikt als gecombineerde toplicht, stuurboord en bakboord op kleine schepen of bij de trawlvisserij, net als de navigatieverlichting voor de kustvissersboten.

Deze zie je niet zo vaak, een lantaarn voor kustvissersboten, deze heeft een frontlens voor wit licht en een rode en groene lens aan de zijkanten. De sectoren wijken af van de reguliere navigatieverlichting. Mogelijk is deze ook gebruikt op andere schepen, maar soms zijn deze scheeplampen voorzien van de tekst Trawling, dus voor de kustvisserij.

Wanneer vissersboten aan het vissen zijn, moeten ze twee rondom zichtbare lichten boven elkaar tonen. De bovenkant is groen en de onderkant wit. Deze mogen alleen worden gebruikt als ze actief aan het vissen zijn.

Zoals de naam al aangeeft, werd de signaallantaarn gebruikt om signalen op het water over te brengen naar andere schepen of mensen op de wal. Hierdoor konden bijvoorbeeld morsesignalen naar andere boten worden gestuurd.

Een kenmerk van een signaallantaarns is dat het handvat er bovenop zit, meestal met een knop aan de zijkant. Dankzij deze knop kon je de twee platen aan de binnenkant van het glas verschuiven om de signalen door te geven.

Ben jij nu zelf ook op zoek naar een navigatielamp? Bekijk dan eens mijn huidige aanbod aan scheepslampen.

We hebben in dit artikel veel verschillende navigatielampen met hun functie voorbij zien komen. Maar is het beslist geen volledige lijst. Heb jij een type navigatielamp die hier niet tussen staat? Laat het ons weten, dan kunnen wij het toevoegen aan dit artikel.

Ben jij nu ook zo geïnteresseerd in de geschiedenis van scheepslampen? Lees dan ook eens ons artikel over de geschiedenis van scheepslampen.

De officiele begrippenomschrijvingen zijn afkomstig van de website van de overheid.